Największe miasto Regionu Jeziora Zegrzyńskiego, liczące ponad 50 tysięcy mieszkańców. Tu rozwój i nowoczesność spotykają się z historią.
Geneza Legionowa sięga 1877 r., kiedy to w dobrach rodu Potockich oddano do użytku stację kolejową klasy IV – Jabłonna (w 1934 r. nazwano ją Legionowem). Dziś jest to centrum komunikacyjne dla powiatu legionowskiego, do którego dojedziemy zarówno koleją, jak i licznymi liniami autobusowymi. Legionowo to atrakcyjne miejsce zamieszkania w pobliżu największego akwenu wodnego Mazowsza z nowoczesną bazą sportową (Arena Legionowo, aquapark Wodne Piaski) oraz siecią szkół, przedszkoli i żłobków, zarówno samorządowych, jak i prywatnych.
Przy stacji kolejowej już od początku lat 80. XIX wieku zaczęło kształtować się letnisko Gucin, którego nazwa wywodzi się od imienia Augusta hr. Potockiego, nazywanego potocznie Guciem. On to rozparcelował część dóbr położonych przy stacji z przeznaczeniem na działki. W 1885 r. na terenie letniska liczącego 49 morgów 28 prętów wzniesiono pięć drewnianych willi. Poza parkiem Gucin na terenie przyszłego Legionowa istniały także Folwark Kozłówka, osada gajowego Bukowiec, folwark i ogród warzywny Ludwisin.
Poza koleją i letniskiem istotnym czynnikiem miastotwórczym okazał się garnizon rosyjski, którego początki sięgają 1892 r. Wówczas władze carskie wykupiły od Augusta hr. Potockiego tereny leżące na północ od stacji kolejowej. W tym samym roku przystąpiono do budowy kilkudziesięciu drewnianych koszarowców. Jesienią 1892 roku sformowano w Jabłonnie dwa rezerwowe pułki piechoty: 192 Drohiczyński i 193. Wawerski. Drugi etap rozbudowy garnizonu przypada na 1897 r. W pobliżu folwarku Kozłówka wzniesiono wówczas murowany kompleks koszarowy dla 4. Batalionu Kolejowego.
Czwartym czynnikiem miastotwórczym była Huta Szkła Jabłonna. Zakład powstał w 1897 r. Produkowano w nim głównie butelki do piwa. Na początku XX wieku huta zatrudniała około 60 osób.
17 marca 1930 r. Minister Spraw Wewnętrznych w porozumieniu z Ministrem Skarbu nadał osiedlu Legionowo status samodzielnej gminy wiejskiej z miejskim systemem finansowania. W skład gminy Legionowo weszły koszary z poligonem, osada parcelacyjna Jabłonna Legionowa, Wieś Cegielnia oraz folwark Ludwisin. 22 lata później rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów Józefa Cyrankiewicza z 3 maja 1952 r. osadzie został nadany ustrój miejski. W granice miasta zostały włączone także dwie gromady Bukowiec oraz Łajski – Grudzie.
Po II wojnie światowej reaktywowano Warsztaty Remontowe Spadochronów, które z czasem przekształciły się Zakłady Sprzętu Technicznego i Turystycznego “Aviotex”. W 1983 r. na balonie Polonez wyprodukowanym w legionowskiej wytwórni polska załoga zwyciężyła w zawodach o Puchar im. Gordona Bennetta. Z innych zakładów przemysłowych należy wymienić Mazowieckie Zakłady Wapienno-Piaskowe działające od 1959 r., Przedsiębiorstwo Przetwórstwa Blach “Bistyp” oraz Fabrykę Domów.
Do najcenniejszych i najstarszych obiektów zabytkowych Legionowa zaliczyć należy:
– Zespół willowo-parkowy “Kozłówka” przy ul. Smereka, składający się z willi murowano-drewnianej wzniesionej ok. 1885 roku i otaczającego ją parku krajobrazowego,
– Kompleks koszarowych budynków z czerwonej cegły, dawnego garnizonu carskiego wzniesiony w 1897 r. w sąsiedztwie “Kozłówki”,
– Zabytki architektury XX-lecia międzywojennego, tzw. stylu dworkowego, nawiązujące do dawnych szlacheckich dworków reprezentują willa “Orawka” przy ul. Jagiellońskiej oraz “Willa Bratki” dziś siedziba Zbiorów Historycznych Miasta Legionowa oraz wille przy ulicach: Warszawskiej, Jagiellońskiej (willa „Róża”), Cypriana Kamila Norwida, a także kamienica przy ul. Mikołaja Kopernika, zbudowana przez słynnego kompozytora Jerzego Petersburskiego.
